بازگشت آرشیو مطبوعات اصفهان - مجله جاودان

با همراهی تور عمان از نگین خاورمیانه مسقط و صلاله دیدن کنید و با زیبایی های خاورمیانه و فرهنگ شیخ نشین ها آشنا شوید .

مسعود کثیری، در نشست مروری بر مطبوعات که 19 آذرماه به همت فرهنگسرای تخصصی رسانه در مجتمع مطبوعاتی اصفهان برگزار گردید گفت: گنجینه ای گران قدر از مطبوعات اصفهان در مجتمع صائب قرار داشت که پژوهشگران سال ها به آن رجوع می کردند اما متأسفانه به دلایلی این مجموعه به تهران منتقل و از دسترس پژوهشگران خارج شده بود.

وی ادامه داد: اخیراً با امضای تفاهم نامه ای بین سازمان فرهنگی اجتماعی و ورزشی اصفهان و مرکز اسناد و کتابخانه ملی منطقه اصفهان توانستیم این اسناد که شامل هشت کامیون روزنامه از زمان ناصرالدین شاه به بعد است را به اصفهان برگردانیم و امیدواریم که بتوانیم در کتابخانه مرکزی یا محلی دیگر فضایی مناسب برای نگهداری این اسناد ایجاد کنیم.

مدیر مرکز اسناد و کتابخانه ملی منطقه اصفهان اظهار داشت: این مرکز آمادگی دارد مالکیت این اسناد را به شهرداری اصفهان واگذار کند به شرطی که هیچ وقت دیگر، شاهد انتقال این اسناد به بیرون از شهر اصفهان نباشیم.

کثیری، سپس با رجوع به بحث تاریخ مطبوعات گفت: اولین دستگاه چاپ روزنامه در زمان محمد شاه قاجار به ایران وارد شد و آن موقع میرزا صالح شیرازی، روزنامه ای را به اسم کاغذ اخبار منتشر می کرد که متأسفانه هیچ نسخه ای از آن باقی نمانده است.

این مدرس دانشگاه اضافه کرد: بعد از میرزا صالح شیرازی، این امیرکبیر بود که روزنامه وقایع اتفاقیه را بنیان نهاد و در زمان سمیع الدوله نیز روزنامه دولت علیه ایران آغاز به کار کرد.

وی توضیح داد: اواخر دوره ناصرالدین شاه که هم زمان با رشد جریان های روشنگر در کشور بود، روزنامه های بیشتری ایجاد شد ازجمله در اصفهان، ظل السلطان روزنامه ای را منتشر کرد و خارجی ها نیز به این امر مبادرت ورزیدند.

کثیری با اشاره به اینکه دولت ایران با چاپ روزنامه توسط خارجی ها مشکل داشت گفت: اولین روزنامه ای که توسط یک فرانسوی در ایران منتشر شد وطن نام داشت اما ازآنجاکه ناصرالدین شاه نسبت به دو کلمه آزادی و قانون حساسیت داشت و این فرانسوی در روزنامه خود از کلمه آزادی استفاده نموده بود، روزنامه اش سریعاً توقیف و خودش نیز از ایران اخراج شد.

مدیر مرکز اسناد و کتابخانه ملی اصفهان ادامه داد: در دوره مشروطه شمیم آزادی وزیدن گرفت و ظرفیت های جامعه فرهنگی ایران به منصه ظهور رسید به طوری که در شهرستان ها نیز روزنامه های زیادی آغاز به کارکردند و این آغاز جریان روزنامه نگاری خصوصی در ایران بود چون تا پیش ازاین همه روزنامه ها تنها فعالیت های دولت را مخابره می کردند و ازنظر تاریخ اجتماعی به شدت فقیر بودند.

وی با تأکید بر اینکه تندروی های بعضی از روزنامه نگاران در آن موقع موجب به بیراهه کشیده شدن مفهوم آزادی شد اظهار داشت: زمانی کار به جایی رسید که در روزنامه ها به شاه هم فحش می دادند و یکی از مدیران روزنامه سر بازار تهران برای اثبات بدکاره بودن مادر شاه قاجار طومار امضا جمع می کرد!

کثیری با رجوع به شرایط مطبوعات اصفهان در آن موقع گفت: میرسیدعلی جناب در شهر اصفهان روزنامه الجناب را بنیان نهاد و روزنامه فرج بعد از شدت نیز در این شهر آغاز به کار کرد. روزنامه انجمن بلدیه را هم این زمان در اصفهان داشته ایم که مجموعه ای از آن ها در کتابی به اسم روزنامه های عصر مشروطه به همت مرکز اصفهان شناسی و خانه ملل چاپ و معرفی شده است.

این مدرس دانشگاه، روزنامه اختر چاپ استانبول را یکی از بهترین روزنامه های دوره ناصرالدین شاه دانست و اظهار کرد: در فضای بسته آن موقع این روزنامه به خوبی روشنگری می کرد و اگرچه شاه برای نشر آن در ایران جریمه معین نموده بود اما ازآنجاکه نمی شد جلوی فکر و اندیشه را گرفت، این روزنامه به ایران می رسید و مردم از روی آن نسخه برداری نموده و سپس در سطح وسیعی این نسخه ها را منتشر می کردند.

مدیر مرکز اسناد و کتابخانه ملی منطقه اصفهان با اشاره به اینکه انقلاب مشروطه ایران مدیون روشنگری روزنامه اختر است گفت: روزنامه حبل المتین نیز هم زمان با اختر در بمبئی چاپ می شد اما به اندازه روزنامه اختر اثرگذاری نداشت.

وی دوره حکومت رضاشاه را سیاه ترین دوره برای روزنامه نگاران برشمرد و دراین باره اظهار کرد: رضاشاه از همان زمان که رضاخان بود با روزنامه نگاران مشکل داشت چراکه می دانست آن ها منتقد هستند بنابراین یکی از برنامه نظامیان او تحت فشار قرار دادن روزنامه نگاران، آتش زدن دفاترشان، تهدید، تطمیع و حتی قتل بود چنانکه میرزاده عشقی و فرخی یزدی با همین سیاست کشته شدند.

کثیری، با تأکید بر اینکه امروز یک روایت کلان نمی تواند یک دوره تاریخی را تفسیر کند بلکه باید هر دوره به اجزای مختلفی تقسیم شده و درباره این اجزا تحقیق گردد اظهار داشت: در دوره رضاشاه ما روزی نامه داشتیم نه روزنامه و تنها کارکرد مطبوعات اطلاع رسانی امورات حکومت بود که همین موجب شد بنیان آزادی زیر چکمه های دیکتاتوری له گردد و از بین برود.

این روزنامه نگار پیشکسوت اضافه کرد: در جامعه ای که اطلاعات یک سویه جریان داشته باشد و مردم نتوانند با حاکمان صحبت نمایند، اولین کسی که ضرر می نماید همان حاکم است چراکه نیازهای مردم را نمی فهمد و یک باره زمانی می رسد که همین سیل ناراضیان او را از کار برکنار می نمایند.

مدیر مرکز اسناد و کتابخانه ملی منطقه اصفهان یادآور شد: از دهه 50 به بعد روزنامه رستاخیز با قدرت فعالیت می کرد و هیچ یک از روزنامه های دیگر جرات نقد صریح را نداشتند و به این ترتیب مطبوعاتی که صدای وجدان بیدار جامعه بود سرکوب شد.

کثیری با ذکر خاطره ای از مرحوم امیرقلی امینی گفت: سال 1353 یادداشتی در روزنامه اختر منتشر شد که به مذاق استاندار اصفهان خوش نیامد و با بی احترامی به آقای امینی، تهدید به تعطیلی روزنامه کرد. سپس چکی به مبلغ 200 هزار تومان برای ایشان فرستاد و گفت که امتیاز روزنامه اختر را به ما واگذار کن اما مرحوم امینی این چک را برگرداند و گفت من شرافتم را به پول نمی فروشم به همین دلیل روزنامه او توقیف شد.

این مدرس دانشگاه ادامه داد: تنها کسی که جرات کرد نقد حاج آقا رحیم ارباب را نسبت به اصلاحات اراضی شاه در روزنامه خود منتشر کند، مرحوم امینی بود و بابت همین کار، روزنامه او بارها تعطیل شد اما باز هم از پا ننشست.

مدیر مرکز اسناد و کتابخانه ملی منطقه اصفهان خطاب به همه روزنامه نگاران گفت: رسالت اصلی شما این است که زبان جامعه باشید. جامعه ای که فرهنگ نقد کردن و پذیرفتن نقد را داشته باشد پیشرفت می نماید و تا زمانی که این جامعه نتواند حرف خودش را بزند، مریض است و هیچ توسعه پایداری نخواهد داشت.