خبرنگاران تاثیر فشار روانی ناشی از بحران همه گیری بر آثار شکسپیر - مجله جاودان

به گزارش گروه فرهنگی خبرنگاران از روزنامه گاردین، خسارت و بلایای ناشی از همه گیری طاعون منبع رنج سیاه پشت آخرین آثار ویلیام شکسپیر نمایشنامه نویس مشهور انگلیسیو دلیل تصمیم وی برای تغییر خاتمه بندی نمایش شاه لیر بود. به گفته گرگ دورن (Greg Doran) کارگردان هنری شرکت رویال شکسپیر، آسیب روانی پنهان در پشت این شاهکار ادبی تمام مدت از دید کارشناسان پنهان مانده بود.

دورن پس از تحقیقاتی که در دوران قرنطینه در شهر استراتفورد انجام داد به این نتیجه رسید که همواره به اشتباه تاثیر عمده این داغ و سوگ بزرگ را بر بعضی از معروفترین آثار شکسپیر نادیده گرفته است. وی می گوید:

در لحن آخرین آثار شکسپیر تغییر بزرگی به چشم می خورد. براساس فرضیات و برآورد های دانشگاهیان این تغییر در ناآرامی و اصلاحات سیاسی و توطئه باروت (سوءقصد به پادشاه جیمز یکم) ریشه دارد اما تجربه همه گیری سال جاری دلیل اصلی این تغییر را برایم روشن کرد. شکسپیر دیگر نمی توانست کمدی صریح خلق کند یا برای لیرشاه خاتمه خوش بنویسد.

نام شکسپیر به عنوان خالق بعضی از تاثیرگذارترین اشعار و نمایشنامه های انگلیسی بر فرهنگ دنیا سایه انداخته اما خودش همچنان یک چهره مرموز باقی مانده است؛ شواهد یا حتی حکایات معاصر چندانی نیز در دست نیست تا تصویر واضحی از او مجسم کند. اما مدارک و مستنداتبه دست آمده از بخش بایگانی خیریه Shakespeare Birthplace Trust، برای دورن متقاعدکننده هستند. به گفته وی، تجربه شکسپیر از طاعون آنقدر قدرتمند و بزرگ بود که نیازی نمی دید در آثارش مرتبا به آن اشاره کند. به همین دلیل هم شکسپیرشناسان اغلب این تاثیر برجسته را تشخیص نمی دادند.

در میان مدارک موجود از سال تولد شکسپیر (1564)، نام یک شاگرد بافنده 11 ساله به چشم می خورد که در کنار گواهی فوتش به زبان لاتین نوشته شده و طاعون آغاز می گردد. می دانیم در مدت کوتاهی 200 نفر در زادگاه شکسپیر به دلیل ابتلا به این بیماری جان خود را از دست دادند، یعنی حدود 6 درصد جمعیت آن موقع شهر.

به گفته دورن، ظهور دوباره طاعون در اوایل قرن هفدهم میلادی در انگلیس، بر زندگی حرفه ای شکسپیر تاثیر مخربی داشت. آن موقع نیز مثل حالا شیوع یک همه گیری سالن های تئاتر را تعطیل نموده بود و بازیگران و نمایشنامه نویسان را از کار بیکار. حتی بعدها نیز با گروه های تئاتر اهل لندن چون ناقلان بالقوه طاعون رفتار می شد.

دورن می گوید: خیلی درباره تعطیلی تئاتر در سال 1603 میلادی فکر کردم. وقتی در سال 1593 و 1594 این رخ داد، شکسپیر از فرصت ایجاد شده برای نوشتن شعر ونوس و آدونیس و تجاوز به لوکرسیا استفاده کرد. اما در دهه 1600 وقتی نوبت به نوشتن شاه لیر رسید بعد از تمام آن مرگ و میرهایی که در سال 1603 دوباره رخ داد، وی نمی توانست از آشتی سرمستانه شاه و دخترش کوردیلیا برای مخاطب بنویسد.

طاعون زبان نمایشنامه های شکسپیر را به خود آلوده کرد و به استعاره ها و مصیبت های موجود در این آثار شکل داد. از جمله ردپای این همه گیری مرگبار در آثار شکسپیر می توان به تب سخت و عفونی در نمایشنامه تیمون آتنی اشاره نمود و ماجرای پیغام رسانی که به دلیل قرنطینه نتوانست نادرست بودن خبر مرگ ژولیت را به گوش رومئو برساند. با این حال دورن اعتقاد دارد نقش طاعون بر آثار این نمایشنامه نویس به نام، بیشتر از این حرفاست.

به گفته وی، حدس و گمان های فراوانی درباره خاتمه تراژیک و غم انگیز شاه لیر مطرح شده زیرا بی نهایت مدرن به نظر می رسد. در بخشی از این نمایشنامه شکسپیر می توانست داستان را با یک جنگ به خاتمه برساند اما توان انجام چنین کاری را در خود نمی دید. وی در عوض یکی از غم انگیزترین صحنه های سوگ پدرانه در تاریخ تئاتر را برای تماشاچیان رقم زد.

گفته می گردد شکسپیر در جوانی در تئاتر تاریخی King Leir براساس داستان یک پادشاه افسانه ای به نام لیر بریتانیایی بازی نموده بود که خاتمه بندی خوشی داشت اما بعدها از آن برای نوشتن نمایشنامه تراژیک خود الهام گرفت. حدود 70 سال پس از انتشار نمایشنامه شاه لیر، ناهوم تیت نسخه خود را از این نمایشنامه نوشت که برای جلب رضایت تماشاچیان با خاتمه بندی خوش روی صحنه می رفت. در سال 1823، ادموند کین سعی کرد خاتمه تلخ داستان را همانطور که بود روی صحنه ببرد اما از آنجایی که نمایش اصلی چندان به مذاق تماشاچیان خوش نیامد به ناچار به اجرای نسخه اصلاح شده برگشت.

این که طاعون تا چه اندازه خانواده شکسپیر را درگیر کرد، هنوز روشن نیست. به گفته دورن، شکسپیر جسد برادر کوچکش ادموند که با او به لندن آمده بود را در حالی که تنها 27 سال سن داشت به خاک سپرد. این نویسنده معروف سه خواهر و برادر دیگر خود را نیز در دوران شیوع بیماری های همه گیر و در سنین پایین از دست داد. همچنین، در رمان همنت که سال جاری از مگی اوفارل به پیشخان کتابفروشی ها آمد، از بیماری طاعون به عنوان عامل مرگ زودهنگام پسر جوان شکسپیر نام برده شده است.

مستند دورن درباره تاثیر شیوع طاعون بر آثار شکسپیر، 17 دسامبر (پنجشنبه 27 آذر 99) با عنوان A Plague on All Our Houses از رادیو 4 بی بی سی پخش شد.