علل اسپاسم عضلانی و راه های درمان آن - مجله جاودان

انواع مختلف ماهیچه ها

ماهیچه ها ساختارهای پیچیده ای هستند که باعث ایجاد حرکت در بدن می شوند. سه نوع مختلف ماهیچه در بدن وجود دارد:

ماهیچه قلبی (cardiac muscle) که کار پمپ کردن خون را بر عهده دارد

ماهیچه اسکلتی (Skeletal muscle) که باعث حرکت بخش های خارجی بدن مانند. دست ها، پاها، گردن، کمر، شکم و صورت می شود.

ماهیچه صاف (Smooth muscle) که باعث حرکت بخش های تشکیل دهنده اندام های تو خالی بدن می شود . این نوع از ماهیچه ها دیواره مری، معده، روده ها، سرخرگ های بزرگ و رحم را تشکیل می دهند.

اسپاسم عضلانی چیست؟اسپاسم عضلانی (muscle spasm) و یا گرفتگی عضلانی (muscle cramp) یک انقباض غیر ارادی ماهیچه هاست. اسپاسم عضلانی به صورت ناگهانی اتفاق می افتد و معمولاً به سرعت رفع می شود . این عارضه معمولاً درد خیلی زیادی را در فرد ایجاد می نماید .

علائم و نشانه های گرفتگی عضلانی چیست؟علائم و نشانه های اسپاسم عضلانی به نوع ماهیچه درگیر و شرایطی که به اسپاسم منجر شده بستگی دارد.

اسپاسم ماهیچه های اسکلتی معمولا ماهیچه هایی را درگیر می نماید که فعالیت زیادی انجام می دهند. گرفتگی این ماهیچه ها باعث ایجاد یک درد حاد ناگهانی در هنگام انقباض و حرکت می شود. در این حالت ماهیچه ای که دچار اسپاسم شده به صورت برجسته و برآمده در زیر پوست قابل لمس خواهد بود.

در بسیاری از موارد گرفتگی خود به خود و در عرض چند ثانیه رفع می شود ولی در برخی از موارد دقایق طولانی تری ادامه خواهد داشت.

در اسپاسم گرمایی، عضلات تا دقایق و یا حتی ساعاتی بعد از انتها گرفتن فعالیت هم حالت گرفته خود را حفظ خواهند کرد.

پرش عضلانی ممکن است چند ثانیه طول کشیده و یا فرایندی ادامه دار و تکرار شونده باشد. در واقع پرش عضلانی یک نوع انقباض عضلانی لحظه ای در گروه کوچکی از فیبرهای ماهیچه ای عضلات بزرگ تر و در محل قرارگیری یک رشته عصبی است. پرش عضلانی پلک ها، کشاله ران، ران یا انگشت شست را درگیر می نماید.

پرش عضلانی تا حدود زیادی وابسته به استرس، اضطراب و مصرف مواد محرک مانند قهوه است. علاوه بر این مواد سودوافدرین (pseudoephedrine) یا فنیل افرین (phenylephrine) موجود در داروهای سرماخوردگی هم می توانند باعث بروز پرش عضلانی شوند.

داروهای آسم مانند آلبوتریول (albuterol) و داروهایی مانند آدرال ((Adderall) که برای درمان اختلال کم توجّهی - بیش فعالی استفاده می شوند هم ممکن است باعث پرش عضلانی شوند. این نوع از مسائل عضلانی بدون خطر بوده و از آن ها تحت عنوان پرش عضلانی خوش خیم یاد می شود.

برخی از بیماری های عصبی مانند دیستروفی عضلانی، اسکلروز جانبی آمیوتروفیک و میوپاتی هم با پرش عضلانی همراه هستند. علاوه بر پرش عضلانی دیگر علائم این بیماری ها ضعف ماهیچه ای، از دست دادن میزان ماهیچه و تغییر در حس عضلات است.

اسپاسم ماهیچه های صاف هم منجر به درد کولیکی خواهند شد که مرتب به سراغ فرد آمده و پس از مدتی از بین می فرایند. علائم اسپاسم عضلات صاف به نوع اندام درگیر بستگی دارد. 1

علل رایج گرفتگی عضلانیگرفتگی عضلانی که گاهی پیچ خوردگی عضلات هم نامیده می شود دلایل زیادی دارد که در ادامه به برخی از آن ها اشاره می کنیم:

فعالیت بیش از حدوقتی فرد با شدت زیاد و یا به مدت طولانی ورزش می نماید، ممکن است دچار گرفتگی عضلات شود. تحقیقات نشان می دهد که این گرفتگی عضلانی بعد از ورزش ممکن است به دو علت اتفاق بیفتد:

اولاً ورزش می تواند منجر به خستگی عضلانی شود و خستگی عضلانی نیز باعث ایجاد پیچش و گرفتگی در فیبر های عضلات پرکار شود.

ثانیاً، ورزش ممکن است به علت تعریق، باعث عدم تعادل الکترولیت ها شود و همان طور که می دانیم الکترولیت ها در انقباض عضلات نقش دارند. فقدان الکترولیت ها در فیبر های عضلانی می تواند موجب انقباض عضلانی شود.

انقباض عضلانی در بازو ها و پا ها از رایج ترین گرفتگی هایی است که به علت ورزش بیش از حد به وجود می آید. ماهیچه های پرکار در فعالیت بدنی به احتمال زیاد دچار خستگی می شوند که بسته به نوع تمرین، می تواند شامل ماهیچه ساق پا، ران یا ماهیچه دوسر بازو باشد.

اعصاب برای انتقال پیغام از عضلات به مغز و از مغز به عضلات به ویتامین D احتیاج دارند. کمبود ویتامین D میتواند باعث ضعف و گرفتگی عضلات شود

نداشتن خواب کافیمواد شیمیایی مغز یا همان انتقال دهنده های عصبی در انتقال اطلاعات از مغز به اعصاب کنترل نماینده انقباض عضلات نقش دارند.

کمبود خواب می تواند بر نحوه عملکرد گیرنده های انتقال دهنده عصبی تأثیر بگذارد. بدین ترتیب که توانایی مغز در ارسال این سیگنال ها کاهش می یابد و این عارضه می تواند منجر به ارسال سیگنال های اضافی به فیبر های عضلانی و در نتیجه موجب انقباض عضلانی شود.

گرفتگی عضلات ناشی از خستگی بیشتر در پلک ها دیده می شود.

دریافت زیاد کافئیننوشیدن زیاد قهوه، چای یا نوشیدنی های انرژی زا که حاوی کافئین هستند ممکن است باعث گرفتگی یا پیچ خوردگی عضلات شوند. کافئین به عنوان یک ادرارآور خفیف عمل می نماید، بنابراین اگر زیاد بنوشید، بیشتر در معرض دهیدراته شدن بدن قرار می گیرید و همان طور که در ادامه شرح داده می شود، کم آبی بدن می تواند به گرفتگی عضلانی منجر شود.

کافئین بعلاوه می تواند مانع جذب برخی مواد مغذی و الکترولیت ها شود، به این ترتیب املاح منیزیم، پتاسیم و ویتامین D که برای جلوگیری از گرفتگی عضلات لازم هستند، به درستی جذب نمی شوند.

کافئین یک ماده محرک است و هنگامی که یک فرد بیش از حد از آن استفاده کند، می تواند باعث گرفتگی عضلات در هر قسمتی از بدن شود.

کمبود کلسیمبدن برای پشتیبانی از عملکرد مناسب عضلات به کلسیم احتیاج دارد. کمبود کلسیم می تواند موجب گرفتگی عضلات شود. کمبود کلسیم به عنوان هیپوکلسمی شناخته می شود.

افراد می توانند کلسیم را از محصولات لبنی، لوبیای سویا، توفو، آجیل و سبزیجات برگ دار دریافت نمایند.

کمبود منیزیممنیزیم نیز در سالم نگه داشتن اعصاب و ماهیچه ها نقش مهمی دارد. این ماده معدنی با انتقال کلسیم در غشا های سلولی به پشتیبانی از عملکرد اعصاب و عضلات یاری می نماید.

کمبود منیزیم می تواند موجب گرفتگی عضلات در هر نقطه از بدن، از جمله صورت شود. کمبود منیزیم به عنوان هیپومنیزیمی شناخته می شود.

علل کمبود منیزیم عبارت اند از:

رژیم غذایی ضعیف

اسهال

اگر افراد به کمبود منیزیم توجه ننمایند، ممکن است این مشکل خطر ابتلا به بیماری های قلبی عروقی را افزایش دهد.

کمبود ویتامین Dاعصاب برای انتقال پیغام از عضلات به مغز و از مغز به عضلات به ویتامین D احتیاج دارند. کمبود ویتامین D میتواند باعث ضعف و گرفتگی عضلات شود.

دلایل کمبود ویتامین D شامل عدم قرار گرفتن در معرض نور مستقیم آفتاب و رژیم غذایی ضعیف است.

کم آبی بدن75 درصد حجم ماهیچه را آب تشکیل می دهد. آب بعلاوه به انتقال مواد مغذی و مواد معدنی به عضلات به منظور حمایت از عملکرد آن ها یاری می نماید؛ بنابراین هنگامی که یک فرد به میزان کافی آب نمی نوشد، ممکن است بدنش دچار کم آبی شود و این دهیدراته بودن نیز می تواند باعث گرفتگی عضلات شود.

استرس و اضطرابتجربه استرس روانی یا اضطراب زیاد ممکن است باعث افزایش فشار به عضلات شود و این عارضه می تواند به گرفتگی عضلانی منجر شود.

هنگامی که سیستم استرس ما فعال می شود، بدن برای مقابله با خطر قریب الوقوعی آماده می شود. در پاسخ به این خطر (خواه این استرس برای رویارویی با یک خرس باشد و یا استرس ناشی از کار) سیستم عصبی ما بی نظم رفتار می نماید. از آنجا که تکانه های عصبی ما وظیفه کنترل عضلات را بر عهده دارند، جای تعجب نیست که استرس می تواند باعث گرفتگی عضلات شود.

انقباضات عضلانی ناشی از استرس می تواند در هر نقطه از بدن رخ دهد.

مصرف برخی دارو های خاصمصرف برخی از دارو های خاص می تواند منجر به گرفتگی عضلانی غیرارادی شود. این واکنش ممکن است یک عارضه جانبی یا به علت تداخل با دارو های دیگر باشد.

از این بین می توان به دارو های ضدافسردگی و دارو هایی که برای کنترل فشارخون استفاده می شوند اشاره نمود. برخی از دارو های ضدافسردگی اثر تحریکی دارند و این می تواند باعث انقباض غیرارادی فیبر های عضلانی شود، در حالی که دارو های فشارخون می توانند بر تعادل الکترولیت ها تأثیر بگذارند.

افراد بهتر است هنگام مصرف داروی تازه و مشاهده این مشکل در خصوص عوارض جانبی و تداخلات دارویی آن با پزشکشان صحبت نمایند.

سیگار کشیدننیکوتین نیز می تواند یکی از عوامل ایجادنماینده گرفتگی عضلات باشد، زیرا این ماده نیز مانند کافئین محرک است.

دیگر دلایل ایجاد گرفتگی عضلاتاگرچه انقباض عضلانی اغلب بی ضرر است، اما برخی اوقات می تواند نشانه ای از یک مشکل جدی برای سلامتی باشد، به عنوان مثال، کسانی که از بیماری های کلیوی و اعصاب رنج می برند. شرایط جدی تری که می تواند باعث پیچ خوردگی عضلات شود عبارت اند از:

مولتیپل اسکلروزیس یا همان ام اس: این شرایط بر مغز و نخاع تأثیر می گذارد و در نتیجه ممکن است علائمی در بدن ایجاد شود. تعادل، احساس، حرکت و بینایی فقط برخی از منطقه ها هستند که می توانند تحت تأثیر قرار بگیرند.

دیستروفی عضلانی: این مشکل طیف وسیعی از شرایطی را در بر می گیرد که به مرور زمان باعث ضعیف شدن عضلات می شوند.

سندرم ایساک: این یک بیماری نادر است که می تواند باعث پیچ خوردگی، سفتی و گرفتگی عضلات شود.

عصب نخاعی تحت فشار: این شرایط زمانی اتفاق می افتد که بافت هایی که عصبی را احاطه نموده اند، فشار زیادی به آن وارد می نمایند. این عارضه می تواند در قسمت های پشت، پا، دست و سایر منطقه ها بدن رخ دهد و باعث درد، سوزن سوزن شدن، بی حسی و ضعف شود.

اسکلروز جانبی آمیوتروفیک: این شرایط یک گروه از بیماری های عصبی و نادر است که به طور عمده بر سلول های عصبی تأثیر می گذارد.

لوپوس: لوپوس یک بیماری خودایمنی است که می تواند طیف وسیعی از علائم را در منطقه های از جمله مفاصل، مغز، کلیه ها و پوست ایجاد کند. لوپوس هنگامی رخ می دهد که سیستم ایمنی بدن به اندام ها و بافت های خود حمله کند.

سندرم خوش خیم پرش عضلات: این سندروم یک اختلال عصبی است که باعث گرفتگی عضلات در منطقه های از بدن از جمله چشم، دست، انگشتان دست، ران و ساق پا می شود.

دیستونی: این یک اختلال حرکتی عصبی است که می تواند در صورت صحیح نبودن سیگنال ها از مغز باعث اسپاسم دردناک عضلات شود.

بیماری نورون حرکتی: این نیز یک دسته از بیماری هایی است که بر نخاع و اعصاب مغز تأثیر می گذارد و در آن رسیدن پیغام های عصب حرکتی به ماهیچه ها متوقف شده و می تواند علائمی از جمله سفتی و ضعف را ایجاد کند.

روش درمان گرفتگی عضلات در خانهدر بسیاری از موارد، گرفتگی عضلات بعد از یک دوره درمان محافظه کارانه پس از چند روز رفع می شود، به شرطی که شرایط پزشکی زمینه ای یا مشکل ستون فقرات جدی وجود نداشته باشد.

استراحت- انجام دادن فعالیت های معمول و روزانه -اما بصورت آهسته تر و پرهیز از هر عاملی که ممکن است در ابتدا موجب شروع درد شده است- روشی مناسب برای شروع فرایند بهبودی است. کمی استراحت بر روی مبل یا تخت ضرری ندارد، اما فعالیت سبک موجب تسریع بهبودی می شود، بنابراین از دراز کشیدن برای مدت زمان طولانی اجتناب کنید.

کمپرس سرد- در 72 ساعت اول بلافاصله پس از شروع گرفتگی عضلات، یک کیسه یخ، ژل سرد نماینده یا یک کیسه از سبزیجات منجمد را در یک پارچه نازک بپیچید تا از یخ زدگی بافت بدن جلوگیری شود، سپس آن را چند بار در روز تا بیست دقیقه بر روی ناحیه مورد نظر قرار دهید. یخ سبب کم شدن التهاب و تورم می شود، بافت را بی حس نموده و تکانه های عصبی در ناحیه آسیب دیده را آهسته می نماید. با این حال، مراقب باشید که یخ را طولانی مدت بر روی یک ناحیه قرار ندهید - انجام یخ درمانی بیشتر از 20 دقیقه می تواند بطور بالقوه حتی موجب سفت تر شدن عضلات و ملتهب شدن بافت ها شود.

گرمادرمانی- بعد از گذشت سه روز، می توانید از گرما برای شل کردن سفتی عضله و افزایش جریان خون بهره ببرید. صبر کردن به مدت 72 ساعت بعد از شروع گرفتگی سبب می شود که تورم و التهاب اولیه کمتر شود، گرمای مرطوب بطور کلی نسبت

به گرمای خشک ارجح می باشد زیرا احتمال کم شدن آب بدن را کاهش می دهد. منابع حرارتی مناسب شامل یک پد گرمازای مرطوب یا کیسه گرم، یا یک حمام آب گرم و یا جکوزی می باشد. 3

پی نوشت:

1.www.drdr.ir

2.www.tabnakjavan.com

3.www.darmanedard.ir

منبع: راسخون