کویر مصر؛ جادوی خیال - مجله جاودان

کویر مصر کجاست و چرا به آن مصر می گویند؟

مصر در واقع نام روستایی است از توابع شهرستان خور و بیابانک در استان اصفهان که در 30 کیلومتری شمال شهرستان خور و 45 کیلومتری شرق شهرستان جندق قرار گرفته است. اما شاید برای شما هم سوال باشد که چرا به این روستا مصر می گویند و علت این نام گذاری چیست؟

داستان های مختلفی درباره نحوه نام گذاری این کویر وجود دارد که معروف ترین آن ها به 100 سال پیش یعنی زمان شکل گیری روستا برمی گردد.

بنیان گذار این روستا، فردی به نام یوسف بود که با شبانی و چراندن گوسفندان روزگار می گذراند. مردم، این روستا را به نام مزرعه یوسف می شناختند تا آن که رفته رفته قنات های روستا خشک و کم آب شدند و یوسف تصمیم گرفت چاهی حفر کند.

چند سال بعد از بهره برداری از این چاه، دوباره سفره های زیرزمینی آب پایین تر رفتند. یوسف چاه عمیق تری حفر کرد و به آب رسید و حیاتی دوباره به روستا بخشید. به همین دلیل از آن به بعد اهالی روستاهای همجوار، این روستا را چاه دراز نامیدند.

یوسف از اهالی روستا خواست به دلیل یکی بودن نامش با یوسف پیامبر که داستان او در سرزمین مصر رخ داده بوده است؛ از آن به بعد نام این روستا را مصر بگذارند. اهالی هم از آنجا که برای یوسف احترام زیادی قائل بودند، این روستا را مصر نامیدند و این گونه داستان نام گذاری این کویر شکل گرفت.

بعد از آن که یوسف به قهرمان روستای خود تبدیل شد، خیابانی به طول 500 متر در روستا احداث کرد. او ایمان داشت که در آینده ای نه چندان دور روستای مصر، پر رونق و معروف می گردد. طولی نکشید که آوازه این روستا سر زبان ها افتاد و پیش بینی یوسف درست از آب درآمد. حالا این روستا و کویر آن یکی از جاذبه های گردشگری ایران است.

ساخت فیلم سینمایی خیلی دور، خیلی نزدیک هم که در این کویر فیلمبرداری شده در شناخته شدن روستای مصر بی تاثیر نبوده است.

آب و هوای کویر مصر

به طور کلی کویر مصر آب وهوایی گرم و خشک دارد. این منطقه در روز بسیار گرم و در شب بسیار سرد می گردد، ولی این ویژگی در نیمه دوم سال کمی ملایم تر است. پاییز و زمستان در طول روز پوشیدن یک تیشرت کافی است ولی در شب لباس گرم جزو واجبات این سفر است.

نکته دیگری که در ادامه بیشتر به آن خواهیم پرداخت؛ وجود عقرب، مار و رتیل در نیمه اول سال مخصوصا در تابستان است که می تواند دردسرساز و خطرناک باشد. ولی در نیمه دوم (پاییز و زمستان) این صاحب خانه ها میزبان شما نخواهند بود و در خواب زمستانی به سر می برند.

این ها مواردی هستند که با توجه به فصل و آب وهوایی که در آن سفر می کنید بهتر است در نظر داشته باشید.

بهترین فصل برای سفر به کویر مصر

با توجه به آنچه که گفته شد بهترین فصل برای سفر به کویر مصر نیمه دوم سال است که آب و هوای کویر کمی مهربان تر و ملایم تر می گردد. در کل از آبان ماه تا اردیبهشت ماه را می توان بهترین زمان برای سفر به کویر مصر معرفی کرد.

جاذبه های گردشگری کویر مصر

کویر مصر یکی از دیدنی ترین و محبوب ترین کویر های ایران است. کویری جادویی با ماسه های طلایی، که شاید با هر وزش باد، رازهایی از گذشته های دور را برملا می نماید و شادی و غم روزگاران دور و داستان مردمان سرزمینی ناشناس را بر رَمل های خود به دوش می کشد؛ جایی که زمان متوقف می گردد و با نگاه به این پستی و بلندی های طلایی و درخشان، رویا بافی کمترین کاری است که از دستتان برمی آید.

این مکان اسرارآمیزی که صحبت از آن است، بهترین مکان برای دوری از دغدغه های تمام نشدنی و روزمرگی های شهرنشینی است؛ جایی برای آرامش و آسایش خیال و برگرداندن انرژی روح.

در ادامه بعضی از جاذبه های گردشگری کویر مصر را به شما معرفی می کنیم.

تماشای خورشید سرخ غروب

به محض پا گذاشتن به کویر مصر متوجه می شوید که چرا آن را به عنوان یکی از دیدنی های طبیعی ایران می شناسند. یکی از جاذبه های دیدنی این کویر، رَمل ها و ماسه های نرم آن هستند که شما را وادار می نمایند کفش های خود را دربیاورید، فرار شن های نرم و داغ را زیر پاهای خود حس کنید و با تمام وجود در آنجا حضور داشته باشید.

یادتان نرود سرتان را بالا بگیرید، به دوردست خیره شوید و غروب خورشید را تماشا کنید. صد البته طلوع خورشید را هم نباید از دست بدهید. به دورترین نقطه ای که می توانید ببینید چشم بدوزید؛ جایی که کویر و آسمان یکی می شوند. با این کار استراحتی به چشمان خود داده اید.

عکاسی از آسمان شب

یکی دیگر از جاذبه های گردشگری کویر مصر، آسمان شب آن است. این منطقه به دلیل آلودگی نوری خیلی کمی که دارد؛ آسمان پر ستاره ای به شما هدیه می دهد.

پس یادتان نرود شب ها سر به هوا باشید. زیر آسمان شب در دل کویر دراز بکشید و ستاره ها و دنباله دارها را بشمارید.

این مکان، مقصد گردشگران علاقه مند به عکاسی شب است که تخصصی در نقش کشیدن از آسمان جادویی و پرستاره این حوالی دارند. همچنین مکانی مناسب برای رصد سیارات و راه شیری است که منجمان و گروه های علاقه مند به نجوم را به این منطقه جذب می نماید.

خلوت کردن با درون

کویر شما را به سکوت و تماشا وا می دارد. به تماشای قدرت عظیمی که پشت تمام این شگفتی و زیبایی است. آنجاست که زبانتان از کلام دست می کشد و صدای روحتان برمی خیزد. صداهایی از درون شما به حرف می آیند که تا به حال نشنیده بودید.

به ساده ترین کلام بگویم؛ با بخشی از خودتان روبرو می شوید که تا به حال در خود سراغ نداشتید. خاتمه در راه بازگشت به خانه، شما دیگر آن آدم قبل نیستید.

این موهبت کویر است. موهبتی که به دلیل گرفتار کردن خودمان با مشغله ها و دغدغه های بی فایده زندگی، آن را از دست می دهیم. دادن یا ندادن این فرصت به خودمان، تنها یک انتخاب است که می توانید از همین حالا برای آن تصمیم بگیرید.

حالا که حسرت های امروز ما بسیار کوچک شده اند، مثل نوشیدن یک لیوان چای با خیالی آسوده و خالی از دغدغه، وسایلتان را جمع کنید و به جاده بزنید.

نکته: برای ما شهرنشین ها با این ذهن های پر مشغله؛ بالاترین لذت حضور در کویر، سکوت دلنشین آن است که با برهم زدن آن، بخش بزرگی از این لذت را از دست می دهیم.

مناطق دیدنی کویر مصر

ایران از اقلیمی برخوردار است که هر زمان اراده کنیم، می توانیم در آب وهوایی متفاوت باشیم. در فصلی که باران، زمین تشنه از آفتاب سوزان تابستان گذشته را سیراب می نماید، در جایی دیگر فصلی نو شروع می گردد، جنگل های هیرکانی سیراب می شوند و کویر خودی نشان می دهد.

شهرستان خور و بیابانک علاوه بر کویر مصر و دیدنی های آن، مناطق دیدنی زیاد دیگری هم دارد؛ دیدنی هایی که می توانید بازدید از همه آن ها را در برنامه سفر خود به کویر مصر بگنجانید.

نیزار روستای مصر

نیزار مصر جایی است در میان شن های روان که 6 کیلومتر با روستای مصر و 2 کیلومتر با روستای فرحزاد فاصله دارد. همانطور که از اسمش پیداست نیزار مصر، پر از نی هایی است که درازای آن ها می تواند به 4 متر هم برسد. این نیزار آب حیات وحش کویر مصر را تامین می نماید. این حوالی محل زندگی گونه هایی از حیات وحش کویری است که عکاسان حیات وحش را به خود جذب می نمایند.

دلیل به وجود آمدن این نیزار سیل ویرانگری است که در سال 1355 در روستای مصر رخ داد. این سیل دریاچه بزرگی را به وجود آورد که البته به مرور زمان خشک شد. بعدها آب کشاورزی روستاهای اطراف این منطقه به وسیله جهت آب به جا مانده از سیل، به این محل رسید و نیزار روستای مصر را به وجود آورد.

در اطراف نیزار مصر گیاهان فراوانی از نوع ماسه پسند رشد می نمایند. از گیاهانی که در این منطقه می رویند به درختچه های تاغ، گز، اسکنبیل، دم گاوی، نتر، نسی و… می توان اشاره نمود.

در این منطقه حیوانات متنوعی از جمله گرگ، شغال، روباه شنی، گربه شنی، شاهین، کاراکال، چکاوک کاکلی، مگس گیر، سبزقبا، سارگپه بیابانی، جرد، پامسواکی، جربیل، آگامای سروزغی و دم سیاه، تیر مار، مار جعفری، شتر مار، انواع عقرب و… هم زندگی می نمایند.

دریاچه نمک سِلکِنون و چال سِلکِنون

دریاچه نمک سلکنون در شمال روستای مصر جا خوش نموده است. به علت این که ارتفاع این دریاچه نسبت به اطراف آن کمتر است به صورت چاله و گودالی بزرگ به چشم می خورد که به چال سلکنون هم معروف است.

علت نام گذاری این دریاچه به همان سیل در سال 1355 برمی گردد؛ سلکنون مخخف سیل کنون است.

این گودال زیبا با تپه های شنی محصور شده و منظره ای با حس و حالی عجیب را ساخته است. در وسط گودال باتلاق کوچکی وجود دارد که هیچ پوشش گیاهی در آن دیده نمی گردد.

روستای فرحزاد

اگر در حدود 3 کیلومتر از روستای مصر به سمت شمال بروید به روستای فرحزاد می رسید. در این روستا تنها دو خانوار زندگی می نمایند که جمعیتی در حدود 20 نفر را تشکیل داده اند.

این روستای کوچک بعد از گذر از نخلستان ها و مزارع روستای مصر به چشم می خورد. پس از روستای فرحزاد دیگر ادامه راه با ماشین میسر نیست و این روستا سرانجام جهت به حساب می آید. اینجا همان نقطه ای است که کویر دوباره شروع می گردد.

قدمت این روستا کمتر از 60 سال است و نخلستان های زیبایی دارد که توسط شن های روان محصور شده اند.

تخت عروس و تخت عباسی

اولین سوالی که شاید برایتان پیش بیاید، این است که منظور از تخت چیست؟

تخت در مناطق کویری اصطلاحا به سطوح صافی گفته می گردد که نسبت به زمین های اطراف خود ارتفاع بیشتری دارند. درست بر عکس چال که ارتفاع کمتری نسبت به زمین های اطرافش دارد.

به عبارت ساده تر، تخت به تپه ای گفته می گردد که قله آن صاف است. این تپه ها که توسط باد های شدید فرسایش پیدا نموده و به این شکل درآمده اند، از دیرباز تا به امروز راهنمایانی طبیعی برای گردشگران بوده اند.

در کویر که هر سوی آن مانند سوی دیگر است و تا چشم کار می نماید ماسه های روان دیده می گردد و بس، وجود این تخت ها بسیار قابل توجه است. این پدیده های طبیعی با به وجود آوردن تغییری چشمگیر در منظره کویر، در جهت یابی و جهتیابی یاری شایانی به گردشگران می نمایند و بر زیبایی کویر هم می افزایند.

کویر مصر دو تخت معروف به نام های تخت عروس و تخت عباسی دارد. تخت عروس به دلیل مناظر شگفت انگیز و زیبای اطرافش به این نام معروف شده و دلیل نام گذاری تخت عباسی هم اتراق کردن شاه عباس و همراهان او در این منطقه بوده است.

فرم تپه های تخت عباسی حاصل باد های شدیدی است که در جهت غربی-شرقی می پایکوبیند. پله پله شدن سمت شرقی آن هم حاکی از همین اتفاق است و باعث زیباتر شدن هر چه بیشتر آن شده.

برای رسیدن به تخت عباسی جهتتان را به سمت شمال شرقی روستای مصر ادامه دهید و روستای فرحزاد را پشت سر بگذارید؛ 3 کیلومتر بعد از دوراهی چال سلکنون و گذر از چند تپه شن، تخت عباسی در 2 کیلومتری شما پیداست.

بهتر است برای بالا رفتن از تخت عباسی، از ماشین های 4WD بهره ببرید؛ ضلع جنوبی و شمال غربی به دلیل داشتن شیب ملایم تر برای بالا رفتن مناسب تر است.

وقتی روی تخت عباسی ایستاده اید می توانید در دوردست روستای مصر و فرحزاد را ببینید که مانند سرابی در دل خشک کویر نمایان می شوند.

کویر طبقه و دریاچه نمک خور

در جایی دیگر از همین کویری که در سراسر آن شاهد پایکوبی شن های روان هستید، به دریاچه ای نمکی به نام خور می رسید که در آن هیچ گونه پوشش گیاهی و زندگی جانوری وجود ندارد.

غروب خورشید از پس این دریاچه بسیار تماشایی است. وسعت دریاچه نمک خور 2000 کیلومتر مربع است. انعکاس آسمان در این دریاچه، آن را به آیینه ای روی زمین تبدیل می نماید.

میزان بارندگی در این منطقه بسیار کم و دریاچه در بیشتر مواقع سال خالی از آب است. به خاطر داشته باشید اگر دریاچه خشک بود و قصد پیاده روی در آن را داشتید، مواظب چند ضلعی های نمکی سطح دریاچه، که به آن ها اصطلاحا پلی گون می گویند، باشید تا آسیبی به آن ها نرسانید. مساحت این پلی گون ها به 1.5 متر مربع می رسد و ارتفاع آن ها تا 30 سانتی متر متغیر است.

این چند ضلعی های نمکی که سرتاسر دریاچه را فرا گرفته اند، در فصل گرما به دلیل تبخیر زیاد به رنگ سفید در می آیند و در فصل سرما به دلیل ترکیب شدن با خاک رس به رنگ سیاه دیده می شوند.

در جهت حرکت به سمت دریاچه خور می توانید از منطقه ای به نام کویر طبقه هم عبور کنید که بسیار صعب العبور و حتی خطرناک است.

کویر طبقه سطحی ناهموار با زائده هایی تیز و برنده دارد که عبور خودرو و چهارسرانجام را تقریبا غیرممکن می نماید. این اشکال تیز و برنده در اثر جذب نور خورشید، انبساط و در نهایت انفجار و بیرون پاشیدن لجن های سیاه رنگ از زیر لایه شفاف و سفید نمک به وجود می آید.

آفتاب این منطقه در فصل پاییز و زمستان ملایم تر و در تابستان بسیار سوزان است. پس لازم است با توجه به فصل، تجهیزات لازم را همراه داشته باشید.

روستای امیرآباد

حالا که تا اینجا آمده اید، خود را از دیدن روستاهای اطراف از جمله روستای امیرآباد که در فاصله 2 کیلومتری روستای مصر قرار گرفته است بی نصیب نگذارید. بیشتر اهالی این روستا به کشت گندم و جو مشغولند.

در فصل بهار، هوای این روستا آکنده از بوی گل سنجد می گردد. پوشش گیاهی این منطقه درختچه های گز و تاق است. نخل های زیبا هم که از پس تپه های شنی سر برافراشته اند خودی نشان می دهند.

روستای گرمه

با دیدن این روستا سفرتان را کامل می کنید. این آبادی کوچک که 350 کیلومتر از اصفهان و 720 کیلومتر از تهران فاصله دارد بسیار دیدنی است.

اگر از تهران حرکت کنید، برای رسیدن به روستای گرمه به ترتیب باید از سمنان، معلمان، جندق و چوپانان بگذرید.

روستای گرمه از قدیمی ترین روستاهای اطراف مصر است و قدمت آن به چند هزار سال می رسد. در دل این روستا قلعه ای است که ساخت آن به دوره ساسانیان بر می گردد و قطعا داستان های زیادی برای تعریف کردن دارد.

روستای گرمه یک آبادی کامل است. چشمه آب معدنی این روستا خاصیت درمانی دارد و نخلستانی زیبا منظره آن را تکمیل نموده. گهگاهی هم دسته ای از شتر ها قدم زنان از مزارع و بیابان های اطراف گرمه عبور و زندگی سرشار از آرامش را در گرمای شن زار، با خونسردی کامل تجربه می نمایند.

ترکیب این راهپیمایی با منظره پشت آن، تصاویری بی نظیر خلق می نماید و اجازه می دهد یکی از کامل ترین قاب های جهان را به تصویر بکشید.

گرمه همچنین زادگاه یغمای جندقی (شاعر سده سیزده) و حبیب یغمایی (پژوهشگر ادبی و شاعر معاصر) است. شعر روباه و زاغ، که از خاطرات دوران کودکی بسیاری از ما محسوب می گردد، سروده حبیب یغمایی است.

مردم مهربان و اصیل این روستا به زبان فارسی پهلوی صحبت می نمایند. به دلیل وجود نخلستان های بسیار، صنایع دستی این روستا از برگ های خرما درست می گردد؛ دست ساخته هایی که می توانید به عنوان یادگاری دلنشین برای روز هایی که دلتنگ این روستا می شوید با خود ببرید.

یکی از دلایلی که گردشگران و توریست های زیادی جذب این روستا شده اند، اقامتگاه بوم گردی زیبایی است که به دست فردی به نام مازیار آل داوود ساخته شده. این اقامتگاه که شهرت بسیاری پیدا نموده و از سراسر جهان مسافران را به خود جذب می نماید، روزگاری خانه پدری مازیار بوده است.

روزی مازیار که در آن موقع ساکن تهران بوده، به قصد دل کندن از شهر، دل سپردن به خانه پدری و زندگی دور از شلوغی در هوای پاک، تهران را ترک می نماید. بعد از چشیدن لذت زندگی در روستا، ایده ای در ذهنش شکل می گیرد. ایده اش را با تمام ذوق و اشتیاق عملی و خانه را تبدیل به یک اقامتگاه می نماید؛ اقامتگاهی که هر سال میزبان مهمانان و گردشگران خارجی و داخلی بسیاری است؛ گردشگرانی که تجربه زندگی در این روستای دلنشین را فراموش نخواهند کرد.

نخلستان سوخته هم در روستای گرمه جا خوش نموده که دیدنش خالی از لطف نیست. آسمان این منطقه در شب، نمایی جادویی با نور ستارگان را به تصویر می کشد.

اقامتگاه در روستای مصر

روستای مصر از امکانات رفاهی خوبی برخوردار است؛ از مغاره و سوپر مارکت گرفته تا کافه، همه و همه در این روستا پیدا می شوند.

در خصوص اقامت هم خوشبختانه انتخاب های بسیار زیادی دارید. اقامتگاه های بوم گردی زیبایی را می توانید در این حوالی پیدا کنید که ماندن در آن ها می تواند یکی از جذابیت های دیگر این سفر باشد.

پیشنهاد خبرنگاران مگ به شما این است که سفرتان را هر چه می توانید بومی تر کنید و به طبیعت و فرهنگ منطقه نزدیک تر شوید تا تجربه لذت بخش تری داشته باشید.

نکته: توصیه ما درباره نزدیک شدن به طبیعت و فرهنگ تنها در صورتی است که دخالتی در این دو نکنید و صرفا تماشاچی ماهری باشید که با نگاه، جهت تاریخ و فرهنگ منطقه را در ذهنش ثبت می نماید، با طبیعت کشورش همراه می گردد و از آن درس می گیرد؛ همچنین با کلامش، نوید بخش آرامش برای ساکنان روستا است و با دخالت نا آگاهانه به فرهنگ منطقه آسیب نمی رساند. با رعایت این نکات نه تنها اعتماد مردم بومی را نسبت به گردشگری و صنعت توریسم سلب نمی کنید، بلکه به رشد گردشگری ایران هم یاری زیادی خواهید کرد. این نکته را هم در نظر داشته باشید که هر منطقه با توجه به اقلیمی که دارد خانه بسیاری از موجودات و حیوانات است که باید با آگاهی و بدون آسیب زدن به آن ها سفر خود را به سرانجام برسانید.

چگونه به کویر مصر برویم؟

بسته به مبدأیی که در آن هستید می توانید جهت سفر خود را انتخاب کنید؛ معمولا راه های ماشین رو به یک جهت ختم نمی شوند و می توان از دو یا چند جهت به مقصد رسید. پس انتخاب با شماست که کدام شهرها بدرقه راه سفر شما باشند. جهت دسترسی از تهران به کویر مصر در نقشه زیر تعیین شده است.

روش های دسترسی

اتوبوس: می توانید سوار اتوبوس های جهت کرمان، بیرجند یا طبس شوید.

خودرو شخصی: تا شهرستان خور بروید، بعد از آن با طی 35 کیلومتر به وسیله جاده آسفالت-خاکی به روستای مصر می رسید.

لوازمی که برای سفر به کویر احتیاج خواهید داشت

کیسه خواب و پتوی مسافرتی برای ماندن در چادر، کرم ضدآفتاب، کلاه، عینک آفتابی، کفش مناسب پیاده روی، دمپایی، لوازم نظافت شخصی، لباس گرم، زیرانداز، فلاسک چای و بطری آب. جعبه یاری های اولیه فراموش نگردد.

نکات ایمنی در سفر به کویر

اگر در سفر به کویر به نکات ایمنی توجه نکنید، کویر با تمام زیبایی هایش می تواند روی دیگر خود را بسیار خشن و سرسخت به شما نشان دهد. پس با رعایت کردن نکات زیر، سفر خود را با خاطرات شیرین به اتمام برسانید.

1. تنها و بدون تجهیزاتی مانند GPS و قطب نما به کویر نروید.

کویر به دلیل وسعت زیاد و مناظر شبیه به هم ممکن است شما را گمراه کند. به همین دلیل وجود یک راهنمای آشنا و مسلط به محیط و همراه داشتن جی پی اس و قطب نما بسیار اهمیت دارد. با یک جهتیابی اشتباه ممکن است هر لحظه از محل کمپتان دورتر شوید و در دردسر بزرگی بیفتید که می تواند بسیار خطر ساز باشد.

2. آب کافی همراه داشته باشید.

نوع اقلیم کویری، آفتاب سوزانش و پیاده روی های طولانی، بدن شما را در معرض کم آبی شدید قرار می دهد. پس همراه داشتن آب کافی بسیار لازم است.

3. کفش مناسب بپوشید.

به دلیل پیاده روی های طولانی زیر آفتاب سوزان و شن های داغ کویر، نداشتن کفش مناسب می تواند بسیار آزار دهنده باشد و شما را دچار خستگی کند.

4. مواظب میزبان های عصبانی باشید.

با پا گذاشتن به هر منطقه طبیعی به منزل موجوداتی قدم گذاشته اید که شاید از حضور شما شاد نباشند.

مار، عقرب و رتیل از جمله موجودات اقلیم کویری هستند که می توانند خطر آفرین باشند. اگر شما مهمان بی آزار و بی دردسری نباشید، این موجودات هم ممکن است با مهربانی از شما میزبانانی ننمایند.

این صاحب خانه ها بیشتر در فصل تابستان فعالیت می نمایند و فصل های پاییز و زمستان را در خواب به سر می برند. پس علاوه بر این که در فصل مناسب به کویر سفر می کنید؛ یادتان باشد مهمان هشیار و خوبی باشید و همراه داشتن لوازم یاری های اولیه را هم نباید فراموش کنید.

به علت وجود پشه های زیاد در این مناطق، بهتر است پماد ضد حساسیت هم همراه خود داشته باشید.

کویر مرنجاب؛ سفری به پهنای شن و ماسه

طبس؛ سرزمین رفاقت نخل و پرتقال

ترکمن صحرا؛ ترکیب سحرآمیز طبیعت و فرهنگ