ژان لوک گدار، مردی که هالیوود را به هم ریخت - مجله جاودان

سینما با گدار بهتر زندگی می نماید

نظرات منتقدان درباره فیلم های گدار و به ویژه سینمای وی پس از از نفس افتاده کمی ضد و نقیض به نظر می آید؛ برای مثال فرانسوا تروفو به مناسبت نمایش فیلم چند چیزی که من درباره او می دانم درباره گدار گفته است: گدار تنها کارگردانی نیست که فیلم با او زندگی می نماید، بلکه کسی است که سینما با او بهتر زندگی می نماید. او سرعت عمل روسلینی، حس موسیقیایی اورسن ولز و تاثیرگذاری هیچکاک را دارد و در عین حال به عنوان یک انسان بسیار گستاخ است.

با این حال فیلیپ راث، رمان نویس آمریکایی به عنوان فردی که در واقع از سینمای گدار نفرت دارد تفاوت زیادی با نظر پیشین دارد. در عین حال با اینکه وی سبک فیلم سازی گدار را بدون شک سبکی غیر قابل تحمل می داند، اما با این حال فیلم از نفس افتاده را استثنایی بر این قاعده می بیند.

ژان لوک گدار روز سوم دسامبر 1930 در پاریس در خانواده ای ثروتمند چشم به جهان گگردد. فعالیت سینمایی اش را به همراه کارگردانان بزرگ دیگری چون اریک رومر، فرانسوا تروفو و ژاک ریوت در سال های 1950 و با نوشتن نقد در مجلات مشهوری مانند کایه دو سینما، هنرها و روزنامه فیلم آغاز کرد.

موج نو با گدار

در همین زمان گدار آغاز به ساخت فیلم های کوتاهی با فرمت 16 میلی متری کرد. وی مستند کوتاه عملیات بتن را در سال 1954 پیرامون فرایند ساخت سد دیکسنس در سوییس کارگردانی کرد. بعلاوه فیلم شارلوت و ورونیک حاصل همکاری وی با اریک رومر است و تاریخچه آب را نیز گدار با همکاری فرانسوا تروفو ساخت.

از نفس افتاده نخستین فیلم بلند گدار است که وی آن را در سال 1959 کارگردانی کرد. این فیلم نه تنها پیروزیتی بزرگ برای گدار به حساب می آمد، بلکه به یکی از فیلم های شاخص آغاز نماینده جریانی در سینمای فرانسه مبدل شد که بعدها به موج نو در سینمای فرانسه معروفیت یافت.

گدار بعلاوه در سال 1960 فیلم بلند دیگری را با نام سرباز کوچک با موضوع جنگ الجزایر ساخت و سپس کمدی موزیکال زن، زن است را کارگردانی کرد. وی در این سال ها فعالیت سینمایی اش را به سرعت ادامه داد و طی هفت سال فیلم های پیروز دیگری چون زیستن زندگی اش، تفنگدارها، زن شوهردار، آلفاویل، مونث، مذکر، زن چینی و آخر هفته را تا سال 1967 ساخت.

هفت سال فعالیت بی وقفه و جدی در سینمای فرانسه گدار را به کارگردانی شناخته شده تبدیل کرد که نه تنها نخستین کارگردان مهم جهان در آن موقع به شمار می آمد، بلکه نامش به عنوان یکی از چهره های پیشرو در جهان هنر و روشنفکران در جهانی هنر مطرح شد.

تعارض گدار با ساختار سینما

اما در همین هنگام نمایش بعضی فیلم های گدار موجب نمایان شدن تعارض بین ساخته های وی و ساختار سینما بود و این امر باعث شد گدار در عرصه سیاست و نمایش آن در فیلم هایش به عنوان فردی رادیکال شناخته شده و به حاشیه رانده گردد.

پس از این زمان، گدار با همکاری ژان پیر گری سینمای سیاسی را پایه گذاری کرد و فیلم هایشان را در مجموعه ای تحت نام مستعار گروه ژیگاورتوف منتشر کرد. در واقع فیلم هایی که گدار در این دوران کارگردانی نموده بود کمتر به صورت رسمی منتشر شدند. در نهایت گدار در سال 1974 با ساخت ویدیو و همکاری با تلویزیون از جهانی سینما فاصله گرفت.

این چهره سرشناس باردیگر در سال 1980 با ساخت فیلم هرکی، هرکی یا زندگی به جهانی هنر هفتم بازگشت. ساخت این فیلم به تنهایی توانست اعتبار و نقش پررنگی را که وی در سال های 1960 در سینما به دست آورده بود بار دیگر به او برگرداند.

در سال های خاتمهی 1980 گدار فعالیت سینمایی اش را بر ساخت مجموعه سینمایی به نام تاریخچه سینما معطوف کرد که به روایت تاریخ فیلم سینمایی می پرداخت. ساخت این مجموعه در سال 1998 به خاتمه رسید.

گدار در سال های 2000 با فیلم های در ستایش عشق، آهنگ ما و سوسیالیسم فعالیت سینمایی اش را ادامه داد. وی بعلاوه در این سال ها یک نمایشگاه از ماکت هایش را در مرکز ژرژ پمپیدو در پاریس برپا کرد.

خرس طلای برلین

ژان لوک گدار در سال 1965 خرس طلای جشنواره برلین را برای فیلم آلفاویل کسب کرد. وی بعلاوه دو نشان افتخار سزار را در سال های 1987 و 1998 و یک شیر طلای جشنواره ونیز را در سال 1982 برای مجموعه فعالیت های سینمایی اش و یک شیر طلای دیگر را در سال 1983 برای فیلم نام کوچک؛ کارمن در جشنواره ونیز کسب کرد. علاوه بر آن، در سال 2010 یک اسکار افتخاری نیز برای قدردانی از تمام فعالیت های سینمایی گدار به وی اعطا شد.

ژان لوک گدار علاوه بر ساخت فیلم، نمایشنامه، کتاب و رمان های بسیاری را نیز نوشته است. با نگاهی به کارنامه هنری و سینمایی گدار می توان پی برد که اوج فعالیت سینمایی وی در سال های ابتدایی ورود وی به جهانی سینما و در سال های 1960 رخ داده بود. بر اساس رتبه بندی IMDB، فیلم زیستن زندگی اش برترین فیلم وی محسوب می گردد که روایتی 12 اپیزودی از داستان زندگی مساله دار یک زن پاریسی را بیان می نماید.

با اینکه گدار هرگز در هیچ یک از فیلم هایش به شکل مستقیم به روایت زندگی اش نپرداخته، با این حال با دقت در بعضی از فیلم هایش می توان عناصری در رابطه با زندگی شخصی او یافت. برای مثال شخصیت میشل پوآکار در فیلم از نفس افتاده با سرقت پول از یکی از دوستانش لیلیان، در واقع به نوعی یکی از وجوه شخصیت گدار را در جوانی به نمایش می گذارد و علاوه بر آن شخصیت اصلی فیلم سرباز کوچک نیز با تعصبات سیاسی خاص و علاقه به خودروهای گرانقیمت در واقع شخصیتی بسیار نزدیک با خود ژان لوک گدار را به تصویر می کشد.

گدار از بان خودش

بعلاوه گدار در فیلم نام کوچک؛ کارمن در نقش عمو جان، فیلم سازی که در بیمارستان روانی بستری می گردد را به تصویر کشیده است. وجه مشترک عمو جان با شخصیت اصلی خود گدار آن است که گدار نیز در سال 1953 برای مدتی در بیمارستان روانی بستری شده بود.

گدار درباره سبک فیلم سازی اش شرح می دهد: نحوه فیلم سازی من همچون شیوه ای است که دو یا سه نوازنده جاز آهنگ می سازند. در واقع لزوما هیچ سناریوی نوشته ای وجود ندارد، بلکه ما موضوعی را انتخاب می کنیم سپس بازیگران آن را ایفا می نمایند و در نهایت فیلم سازمان یافته و تدوین می گردد. هیچ دیالوگ از پیش معین شده ای در کار نیست و تنها چند کُلاژ و یادداشت وجود دارد که پیوند آنها به ساخت یک فیلم می انجامد.

سینمای گدار در عرصه سینمای جهان منبعی برای سایر کارگردانان دیگر محسوب می گردد، اما گدار نیز در فیلم هایش کوشش نموده از سکانس های فیلم های پیش از خود و علاوه بر آن نقاشی نقاشانی چون رنوا و دیگر نقاشی های معروف در طراحی صحنه های فیلم هایش بهره ببرد.

پ