ریزساختارهای 7 بورس دنیا بررسی شد - مجله جاودان

به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرنگاران؛ مدیریت تحقیق و توسعه شرکت بورس اوراق بهادار با انتشار گزارشی ریزساختارهای بورس هایی همچون توکیو، نیویورک، یورونکست، اسپانیا، هند، مالزی و سنگاپور مورد بررسی قرار داد.

در این گزارش تحت عنوان بررسی ریزساختارهای بورس های اوراق بهادار در چهار فصل به بررسی محدودیت نوسان قیمت (price limitation)، توقف معاملات (trading halt، suspension)، طبقه بندی مراحل معاملاتی (trading phases) و سازوکار معین قیمت مبنا (reference price) پرداخته و در انتهای نیز دو پیوست شامل راهنمای معاملاتی بورس های اوراق بهادار 33 کشور دنیا و واژگان تخصصی ارایه شده است.

بر اساس این گزارش؛ در فصل اول سازوکار حدود نوسان قیمت در بورس های اوراق بهادار توکیو، مالزی، تایوان، استانبول، آتن و بورس های اوراق بهادار اسپانیایی بررسی شده است.

همچنین بررسی های انجام شده در این بخش نشان می دهد ابزارهای کنترل نوسان قیمت در اکثر بورس های مورد بررسی شامل معین محدوده نوسان قیمتی پویا(dynamic price limitation) و ایستا (static price limitation) است. در این سازوکار محدوده نوسان قیمت ایستا به معین حد نوسان قیمت روزانه و محدوده قیمت پویا به معین حداکثر تغییرات قیمت از هر معامله به معامله بعدی می پردازد.

بدین ترتیب افزون بر محدوده قیمت روزانه که حدود نوسان قیمت در هر جلسه معاملاتی را معین می کند، تغییرات قیمتی از هر معامله به معامله بعدی نیز کنترل می شود. بورس های مختلف در صورت عدم انجام معامله در محدوده قیمتی معین شده، نسبت به اعمال سازوکارهای مختلفی اقدام می کنند که عمدتاً شامل انجام معامله حراج برای معین قیمت مبنای جدید است.

این حراج به حراج نوسان (volatility auction) مشهور است. همچنین معین حداقل تغییرات قیمت مظنه ها(tick size) از نکات مشترک تغییرات قیمت در بورس های بررسی شده است. بر این اساس حداقل تغییرات قیمت مظنه ها(که در بورس اوراق بهادار تهران و فرابورس ایران یک ریال است) متناسب با طبقات مختلف قیمت سهام شرکت ها تغییر می کند. بر این اساس هر چه قیمت ورقه بهاداری بیشتر باشد، در فرآیند رقابت معاملاتی حداقل تغییرات قیمت مظنه آن افزایش می یابد.

همچنین در فصل دوم این گزارش، بکارگیری متوقف کننده های اتوماتیک(automatic trading halt) و صلاحدیدی (discretionary trading halt) برای کل بازار و همچنین یک ورقه بهادار مورد بررسی قرار گرفته است.

در این بررسی ویژگی های توقف معاملات در بورس های هند، هنگ کنگ، مالزی، برزیل، تورنتو کانادا، ایالات متحده آمریکا، اندونزی و سنگاپور بررسی شده است.

توقف صلاحدیدی، معمولا توسط مسئولان بازار یا مقام ناظر برای توقف معاملات یک ورقه بهادار یا گروهی از اوراق بهادار اجرا می شود. این توقف در صورت نیاز فوری به انتشار اخبار با اهمیت از سوی ناشر و یا در واکنش به رخدادهای غیرمترقبه اجرا می شود.

توقف اتوماتیک معاملات سازوکار مبتنی بر معیارهای از پیش معین شده (مانند مقررات بازار) است. هنگامی که نوسان زیاد در قیمت یک ورقه بهادار یا کل بازار به وجود آید و به طور کلی نظم بازار به خطر افتد، معاملات به صورت اتوماتیک متوقف می شود. محدودیت قیمتی و توقف معاملات دو نوع اصلی از متوقف کننده های اتوماتیک معاملات هستند.

بورس های کشورهایی همچون هند، برزیل، مالزی، کانادا و ایالات متحده آمریکا از سازوکار توقف اتوماتیک معاملات استفاده می کنند. البته آن دسته از بورس هایی که توقف اتوماتیک معاملات ندارند، در مقررات خود مجموعه ای از سازوکارهای نظارت بر تغییرات در قیمت یا حجم معاملات را تعریف کرده اند که توسط ناظر بازار و به صورت صلاحدیدی اعمال می شود. در بورس ها برای حداکثر مدت زمان توقف موقت معاملات ورقه بهادار یا بازار برای انتشار اطلاعیه ها، محدوده زمانی در قانون تعریف شده است.

همچنین در فصل سوم این گزارش، مراحل معاملات و مدت زمان نشست معاملاتی در طول برگزاری یک جلسه معاملات مورد بررسی قرار گرفته است. اکثر بورس های مورد بررسی در این گزارش دارای مراحل معاملاتی مشابه هستند که شامل پیش گشایش (pre-opening)، حراج آغازین (opening auction)، مرحله اصلی معاملات (main، continuous، market session)، پیش پایانی (per closing)، حراج پایانی (closing auction) و معاملات پایانی (trading at last) است. اولین مرحله در جلسه معاملات روزانه، مرحله پیش گشایش است.

در این مرحله امکان ورود سفارش به سامانه معاملات، اصلاح و حذف آن وجود دارد، اما هیچ معامله ای صورت نمی گیرد. مرحله حراج آغازین براساس قیمت تئوریک گشایش انجام می شود و امکان ورود سفارش های جدید و اصلاح یا حذف سفارش های موجود وجود ندارد. در جلسه پیوسته، ورود، اصلاح و حذف انواع سفارش های مجاز امکان پذیر است. در مرحله پیش پایانی، سفارش ها بر اساس قیمت های پیشنهادی می توانند وارد، اصلاح و حذف شوند، اما سفارشی اجرا نمی شود. پس از اتمام مرحله پیش پایانی، مرحله حراج پایانی بر اساس قیمت تئوریک پایانی آغاز و سفارش های وارد شده مشمول قیمت تئوریک پایانی با یکدیگر منطبق می شوند.

پس از اتمام مرحله پیش پایانی، مرحله حراج پایانی بر اساس قیمت تئوریک پایانی آغاز می شود و همه سفارش های وارد شده مشمول قیمت تئوریک پایانی با یکدیگر منطبق می شوند. در آخرین مرحله، سفارش ها می توانند با قیمت مبنا (قیمت تئوریک پایانی معین شده در مرحله پیش پایانی) وارد، اصلاح و حذف شوند.

بر اساس این گزارش؛ توجه به این نکته درخور اهمیت است که تمامی بورس هایی که از مرحله معاملات پایانی برخوردارند، قیمت پایانی ورقه بهادار را با برگزاری حراج پایانی معین می کنند. به بیان دیگر بورس هایی که از سازوکار میانگین موزون قیمت (VWAP) برای معین قیمت پایانی بهره می برند، از مرحله معاملات پایانی برخوردار نیستند. همچنین، بررسی نشست معاملاتی بورس های دنیا نشان می دهد که اکثر بورس ها صرفا یک نشست معاملاتی پیوسته دارند و مدت زمان این جلسه در مقایسه با جلسه معاملاتی بورس اوراق بهادار تهران نیز طولانی تر است.

در فصل آخر این گزارش هم سازوکار معین قیمت مبنا (reference price) مورد مطالعه قرار گرفته است. قیمت مبنا در بورس های مختلف با روش های متفاوت محاسبه می شود. روش های معین قیمت شامل قیمت آخرین معامله (last price)، میانگین موزون معاملات (value weighted average price)، محاسبه میانه (median) و برگزاری حراج پایانی (closing auction) است.

معین قیمت پایانی براساس آخرین قیمت معامله در بورس های دنیا منسوخ شده است. هم چنین از بین کشورهای مورد بررسی، صرفاً بورس اوراق بهادار هنگ کنگ از روش میانه برای معین قیمت پایانی بهره می گیرد.

افزون بر این؛ مطالعات نشان می دهد که بیشتر بورس های پیشرفته دنیا از جمله یورونکست، نیویورک، توکیو، استانبول، لندن، اسپانیا و تعدادی دیگر از حراج پایانی برای معین قیمت مبنا استفاده می کنند. هم چنین در برخی از بورس ها با هدف جلوگیری از دست کاری قیمت ها و کشف منصفانه قیمت در حراج های آغازین و پایانی از سازوکار حراج تصادفی استفاده می شود. بدین معنی که لحظه گشایش حراج می تواند به طور تصادفی در یک بازه زمانی که توسط بورس معین می شود، انجام گیرد. در این شرایط زمان گشایش به صورت اتوماتیک توسط سیستم معاملات معین می شود.