وزیر فرهنگ: تفکر رسانه ای را باید جایگزین مصرف آن کرد - مجله جاودان

به گزارش وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی،سیدعباس صالحی عصر سه شنبه در سخنانی تصویری در آیین پایانی سومین همایش ملی سواد رسانه ای و اطلاعاتی که به صورت مجازی برگزار گردید، اضافه کرد: رسانه در زندگی انسان ها همزاد با زیست اجتماعی بشر است و در طول دوره های مختلف تاریخ زندگی اجتماعی انسان، دوره های مختلفی را در رسانه ها داشته ایم.رسانه های سنتی که تاریخ قدیمی تری دارند مشابه خطابه و کتاب. رسانه های مدرن هم مانند روزنامه ها مطبوعات، رادیو و تلویزیون و ... است.

رسانه های جدید کاربرمحور است

وی توضیح داد: اکنون ما در دوره رسانه های عصر جدید هستیم. این دوره جدید زیست بوم تازه ای را به زندگی انسان داده است. رسانه های عصر جدید با رسانه های پیشین تفاوت قابل توجهی داشته و دارد. رسانه های عصر جدید رسانه هایی هستند که بیش از آن که مخاطب محور باشد کاربر محور است و هر کاربر برای خود یک رسانه است. ضریب نفوذ رسانه های جدید قابل مقایسه با رسانه های سنتی و حتی رسانه های مدرن نیست.

صالحی تاکید نمود: هم از زاویه زمان و هم در فراوری ما شاهد هستیم که رسانه های عصر جدید برای خود زمان و موقعیت تعطیل و توقف در فراوری نمی شناسد. رسانه های عصر جدید در حوزه مصرف هم تفاوت های قابل توجهی با رسانه های ما قبل خود پیدا نموده اند. ساعاتی که کاربران رسانه های عصر جدید در فضای این رسانه ها می گذرانند قابل مقایسه با گذشته نیست. ساعت های متوالی و فراوانی را ما در فضای رسانه های جدید مشاهده می کنیم که کاربران حضور دارند.

وی توضیح داد: بنابراین ضریب نفوذ رسانه های جدید ضریب نفوذ قابل توجهی است. هم از منظر زمان فراوری و زمان مصرف و هم از زاویه های متعدد دیگر. از جمله در رسانه های جدید شاهد لایه های متعدد اثرگذاری هستیم. اگر در رسانه های کلاسیک و رسانه های مدرن متن و لایه های سفید و پنهان، فاصله زیادی با هم داشتند و بخش قابل توجهی از پیغام منتقل شده توسط متن اتفاق می افتاد اکنون سفیدی های حوزه پیغام در فضای رسانه های جدید به اندازه نوشته های آن موثر است؛ یعنی ما لایه های پنهان رسانه ای جدید را به اندازه لایه های آشکار، صاحب تاثیر و گاهی بیشتر در تاثیر مشاهده می کنیم.

رسانه های عصر جدید رسانه های تعاملی و اشتراکی است

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی ادامه داد: همچنین به این نکته در رسانه های جدید می توان توجه کرد که به جای رسانه های تک ارتباطی، رسانه های اشتراکی و تعاملی است. این تعاملی بودن و مشارکت گرا بودن رسانه های جدید طبعا تفاوت قابل توجهی را در نوع اثرگذاری و نوع نفوذ این رسانه ها ایجاد نموده است.

صالحی ادامه داد: بنابراین این نکاتی که مطرح شد که ما در یک دوره جدید عصر رسانه ای هستیم که تفاوت زیادی با رسانه های کهن و رسانه های مدرن داشته و دارد، به ما یک زیست بوم جدیدی را در فضای رسانه نشان می دهد و اهمیت آن را از زاویه های مختلف عرضه می نماید.

امروز رسانه یک نهاد چند جانبه است

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی اضافه کرد: امروز رسانه تنها یک حاشیه زندگی انسانی نیست بلکه یک نهاد چندجانبه موثر است. از یک سو یک نهاد هویتی است. امروز رسانه ها در بسیاری از جوامع، مشابه خانواده و در بعضی همپای خانواده و در بخشی هم بیش از خانواده در هویت سازی فردی و جمعی موثر است.

وی توضیح داد: رسانه دیگر یک نهاد در کنار دیگر نهادهای زندگی اجتماعی نیست، بلکه یک نهاد کانونی هویت ساز فردی و جمعی همچنین یک نهاد مهم و اساسی تمدنی است. یعنی ما اگر بحث تعامل تمدن ها یا احیانا ستیزها و جنگ های تمدن ها را با هم داشته و داریم بخش قابل توجهی از این تعامل یا درگیری و یا ستیز و جنگ بر دوش رسانه های عصر جدید است که ارزش ها هنجارها و باورها و رفتارهای خودشان را در تعامل و یا تقابل مطرح می نمایند.

صالحی ادامه داد: بنابراین رسانه تنها و تنها در عصر جدید یک نهاد ملی نیست بلکه یک نهاد فراملی است که به نحوی در این تعامل تمدنی و تعامل بین ملل نقش گذار و اثرگذار است. همچنین رسانه های عصر جدید یک نهاد توسعه ای است. به این معنا که توسعه های مالی، توسعه های آموزشی و علمی و توسعه های فرهنگی و اجتماعی بر دوش رسانه های عصر جدید، بخش قابل توجهی از توسعه دولت ها و ملت ها بر دوش رسانه های عصر جدید و رسانه بال توسعه و مبنای تحرک توسعه ای یک جامعه و یک دولت توسعه گرا است.

وی در عین حال توضیح داد: بنابراین وقتی از رسانه های عصر جدید صحبت می کنیم صرفا به حاشیه زندگی توجه نمی کنیم بلکه رسانه از این ابعاد و مشابه این ابعاد نقش کانونی در زندگی فردی و جمعی ما در شرایط جاری و شرایط آینده دارد.

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در ادامه سخنان تصویری خود گفت: این مقدمات اهمیت این مطلب را می رساند که ما بیش از پیش باید به رسانه در عصر جدید توجه کنیم و سواد رسانه ای یکی از ملزومات این توجه است. سواد رسانه ای مقوله ای است که صرفا مربوط به کسانی که باسواد هستند، نمی گردد. یا به معنای اینکه صرفا خواندن و نوشتن می دانند. حتی آن هایی که خواندن و نوشتن هم بلد نیستند به سواد رسانه ای نیازمند هستند تا بتوانند با زندگی و فضای جدید ارتباط درستی برقرار نمایند. وقتی از سواد رسانه ای صحبت می کنیم شبیه سواد در حوزه های رایج، پایه ها و سطوحی دارد. به این معنا که یک سواد پایه و ابتدایی، میانی و سواد عالی دارد. باید برای همه این سطوح سواد داشت. هم سواد پایه برای همگان و هم سواد میانی برای اقشار متوسط و میانی جامعه که درگیر با فضاهای رسانه هستند و هم سواد عالی برای نخبگانی که می خواهند و می توانند در عرصه رسانه های جدید تاثیرگذاری های جدی تری داشته باشند.

جوهره سواد رسانه ای تفکر است

صالحی ادامه داد: اگر از سواد رسانه ای صحبت می کنیم سواد رسانه ای مبتنی بر تفکر رسانه ای است. در حقیقت دو فضا داریم که متفاوت از هم هستند. فضایی که صرفا به مصرف رسانه ای و فضایی که به تفکر رسانه ای فکر می نماید.

وی تاکید نمود: تفکر رسانه ای را باید جایگزین مصرف رسانه ای کرد. تفکر رسانه ای چند لایه دارد که همه این لایه ها را باید با هم به پیش برد. لایه نخست تفکر انتقادی است. تفکر انتقادی تفکری است که در هنگام فراوری و مصرف رسانه به نقد و پالایش فکر می نماید. این که این پیغام از چه منبعی است و چه اتقان و چه صحتی را با خود به همراه دارد و نکاتی از این قبیل. اینکه هر پیغامی را بدون پالایش مورد توجه و مورد پذیرش و مورد نشر و بازنشر قرار نمی دهد.

صالحی تاکید نمود: لایه دوم این تفکر، تفکر خلاقانه است. تفکر خلاقانه این است که هم در فراوری و هم در مصرف رسانه ای به جذب و رویش فکر کند. اینکه چگونه می توان پیغام را از فضای بسیطی که دارد به فضای ترکیبی تر و تحلیلی تر پیش ببرد. کسانی که در مصرف رسانه ای و یا فراوری رسانه ای صرفا به آنچه دریافت نموده اند اکتفا می نمایند و از خلاقیت بهره مند نیستند طبیعتا به واسطه فاصله داشتن از تفکر خلاقانه، سهم مناسبی از سواد رسانه ای نخواهند داشت.

وی ادامه داد: نکته سومی که در ساحات تفکر رسانه ای اهمیت دارد، تفکر هنرمندانه است. سواد رسانه ای وقتی از سطوح پایه تا سطوح عالی شکل می گیرد که قرین باشد با یک خلاقیت و تفکر هنرمندانه. اینکه بتواند آرایش مناسبی را در انتقال پیغام داشته باشد.

صالحی توضیح داد: نکته آخر اینکه تفکر رسانه ای مبتنی است بر تفکر اجتماعی. سواد رسانه ای وقتی شکل می گیرد که مصرف نماینده رسانه و فراوری نماینده پیغام رسانه ای به حقوق اجتماعی و اخلاق اجتماعی توجه کند. حقوق اجتماعی را هم در فراوری و هم در توزیع و هم در مصرف رسانه ای مورد توجه و تعلق خاطر خود قرار دهد. بنابراین جوهره سواد رسانه ای تفکر است و تفکر وقتی شکل می گیرد و به ثمر می نشیند که این ابعاد مختلف در حوزه رسانه هم در فراوری و هم در مصرف به وجود آید.

وی در ادامه گفت: مسئله تفکر و سواد رسانه ای در لایه های مختلف مطرح است. از سواد پایه برای عامه مردم و برای همه 80 میلیون جمعیت مخاطب رسانه های ایرانی و میلیاردها مخاطب انسانی در کره زمین. از آن سطوح تفکر رسانه ای و سواد رسانه ای در ابعادی که مطرح شد قابل طرح است تا نخبگان و افراد عالی که در حوزه رسانه های جدید به عنوان مولدان عرصه رسانه، کار و فعالیت می نمایند.

صالحی همچنین بر مسئولیت هایی که در حوزه سواد رسانه ای داشته و داریم تاکید نمود و گفت: این مسئولیت ها صرفا بر دوش یک بخش، یک نهاد و یک وزارتخانه نیست. سواد رسانه ای را باید در فضاها و ابعاد مختلف مورد تعلق خاطر قرار داد. البته مسئولیت های حاکمیتی وجود دارد که نهادهای حاکمیتی به آن تعلق خاطر داشته و دارند. همچنین مسئولیت های سازمانی وجود دارد که نهادهایی مثل آموزش و پرورش، آموزش عالی، سازمان صدا و سیما و ... به آن باید توجه نمایند. در کنار آن، مسئولیت های جمعی و اجتماعی ما هم در سواد رسانه ای فراوان است؛ هم نهاد خانواده و هم رسانه های جمعی عمومی ما مسئولیت این را داشته و دارند که در حوزه سواد رسانه ای بیش از گذشته فعال باشند.

وی در انتها از کسانی که در گذشته این همایش را برگزار نموده اند، قدردانی کرد و گفت: نتایج آن همایش ها مسیری را به وجود آورده که همایش سوم برگزار گردد.